Jak rozpoznać chorą rybę?

    Istnieją pewne specyficzne objawy, którę pozwalają wykryć wśród ryb tę, która nie jest zdrowa. Jeśli jednak ryba sprawia wrażenie chorej, to przede wszystkim trzeba upewnić się, czy przyczyną tego nie są warunki w akwarium (np. awaria grzałki, filtra). Jeśli ta, Jeśli tak, to z łatwością możemy temu zaradzić. Mogą to być złe parametry wody, dla tego należy skorzystać z testów i ewentualnie skorygować parametry wody.

                    Zachowanie

    Nienormalne zachowanie ryby można zauważyć, jeśli dobrze pozna się repertuar zachowań normalnych, które nie wszyscy znają. Niemniej wiele zaburzeń zachowania można wskazywać na stan patologiczny. Zwykle zdrowa ryba sprawia wrażenie jędrnej i żwawej. Jeśli zaś zalega na dnie akwarium lub nie zachowuję codziennych zwyczajów, to trzeba zastanowić się nad tego przyczyną. Niezborne ruchy podczas pływania lub posuwanie się skokami nasuwają podejrzenia inwazji pasożytów lub pogorszenia jakości wody. Objawem kłopotów zdrowotnych jest także ocieranie się ryb o przedmioty.

                    Wygląd ogólny

    Kształt ciała zdrowej ryby jest wrzecionowaty i regularny. Ogólne wychudzenie, wygięcie ciała lub co gorsza, podejrzane zgrubienia powinny natychmiast nasunąć nam podejrzenie wystąpienia choroby. Miejscowe zgrubienia moga być guzami lub ropniami. Barwa skóry, a zwłaszcza jej intensywność (wysycenie barw) także stanowi dobry wskaźnik stanu zdrowia ryby: zdrowa ryba nie powinna być matowa. 

                    Oczy

    W obrębie oczu latwo dostrzec zmiany patologiczne. Zdrowe oczy są przejrzyste i błyszczące. Jeśli pokrywa je biała mgiełka lub występują na nich ograniczone białe plamy, świadczy świadczy to o zranieniu albo chorobie. Nienormalna wielkość jednego lub obojga oczu także jest objawem chorobowym (exophtalmia). W razie skaleczenia ryba może stracić oko, ale zwykle przeżywa taki wypadek.

                    Płetwy

    Pletwy zdrowego osobnika powinny być dobrze rozwinięte i bez żadnych podejrzanych plam.Zdarza się, że w wyniku walk między rybami stracą kilka promieni, ale szybko się goją, a ubytki zostają odtworzone w wyniku regeneracji. 
Jeśli płetwy jednej z ryb ulegają stopniowej redukcji i nie nie regenerują się, to oznacza, że ryba jest z pewnością dotknięta śmiertelną chorobą-martwicą płetw. W przebiegu innych chorób płetwy mogą krwawić. Czasami sprawiają wrażenie niezmienionych, ale są zwinięte i przyciśnięte do tułowia. Jest to także objawem choroby lub niewlaściwym składem wody.

                    Skóra

    Podobnie jak wszystkie inne narządy ryb, skóra nie powinna zdradzać żadnych nienormalnych zmian ani przerw ciągłości. Schorzeń skóry jest wiele i występują często. Podstawowe obiawy złego stanu zdrowia są następujące: obecność na skórze widocznych pasożytów, "kosmatość" skóry, pojawienie się białych punktów, rozwój białego meszku, czy też nastroszenie łusek. Rzadziej w skórze głowy pojawiają się dziurki, zwłaszcza u pielęgnic i ryb morskich.

                    Dlaczego choroba atakuje rybę?

    Większość chorób ryb jest wywołanych przez mikroorganizmy; wirusy i bakterie 9odpowiedzialne za infekcję) , pierwotniaki (zwierzęta jednokomórkowe) i grzyby pasożytnicze. Zwierzęta większych rozmiarów (obleńce, skorupiaki i roztocze) także mogą pasożytować na rybach, wywołując objawy chorobowe. Wszystkie te obiawy infekcyjne i pasożytnicze moga zostać przypadkowo wprowadzoone do akwarium i rozmnożyć się.

                   Zainfekowanie akwarium

Czynniki wywołujące chorobę (czynniki patogenne), niezależnie od rodzaju (wirusy, bakterie, pasożyty) mogą dostać się do akwarium w rozmaity sposób. Przybycie nowej ryby lub nowej rośliny zawsze wiąże się z niebezpieczeństwem zarażenia mikroorganizmami czy pasożytami mieszkanców akwarium. Nawet zdrowa ryba może być nosicielką choroby, ktora jeszcze po prostu się nie rozwinęła i nie obiawiła.
Pasożyty często wprowadza się pod postacią jaj lub larw. Zwykle przechodzą cykl rozwojowy, w czasie ktorego larwy atakują jednego lub wielu żywicieli pośrednich (np. ptaki, ślimaki) , zanim dojrzeją w organizmie żywiciela ostatecznego, czyli ryby. Ptaki nie stanowią zagrożenia dla akwarium, ale ślimaki często okazują się nosicielami larw pasożytów.
Plankton morski i żywy pokarm odlawiany w środowisku naturalnym także może być rezerwuarem czynników chorobotwórczych lub pasożytnicznych. Jeśli mamy kilka akwariuów, istnieje duże niebezpieczeństwo przeniesienia chorób z jednego do drugiego akwarium. Wilgotna dłoń lub niezdezynfekowane narzędzia wystarczą by zakazić wszystkie akwaria.

                  Pojawienie się i przenoszenie chorób

    Ryby często są nosicielami choroby, tz. mimo iż nie wykazują jej objawów , są zakażone czynnikiem chorobotwórczym. Wystąpienie choroby jest często związane ze stresem , gwałtowną zmianą parametrów wody ( temperaturą, pH, twardością wody) czy jakimkolwiek innym czynnikiem oslabiającym rybę: naturalna bariera immunologiczna slabnie i czynnik zakaźny może bez przeszkód  namnażać się się w organiźmie.
Akwarium to środowisko zamknięte, toteż czynniki patologiczne namnażają się tu bardzo szybko. Już sama woda ulatwia zakażenie innych ryb bakteriami czy wirusami, a także pasożytami. Temperatura wody w akwarium rownież sprzyja rozwojowi tych niepożądanych organizmów. 
Głównym czynnikiem powodującym namnażanie się chorób jest zagęszczenie populacji, zawsze większe w akwarium niż w środowisku naturalnym. Tu czynnik patogenny ma znacznie więcej szans na napotkanie nowego gospodarza niż w naturze.

Uważna obserwacja objawów występujących u chorych ryb umożliwia zidentyfikowanie chorób najczęściej u nich spotykanych.

    Kulorzęsek (ichtioftirioza)

Jest to choroba najczęściej spotykana w akwariach Zwykle rozwija się pod wpływem naglej zmiany temperatury lub zbyt gwaltownej zmiany jakości wody. Jest to choroba pasożytnicza, wyjątkowo zakaźna, ale latwa do leczenia.
    -Objawy: cialo ryby pokrywa się miniaturowymi wypukłymi cystami, przypominającymi biale punkciki.Ryba wygląda jak posypana solą. Często zmiany pojawiają się najpirw na pletwach, po czym obejmują cale ciało. Dotknięte chorobą ryby ocierają się o podłoże lub elementy dekoracji. Kiedy cysty obejmą skrzela, ruchy oddechowe ulegają przyspieszeniu. Czynnikiem odpowiedzialnym za wystąpienie tej choroby są pierwotniaki: orzęsek Ichtyophthirius multifilis (kulorzęsek), występujący w wodach słodkich, i Cryptocarion irritans, mieszkaniec wody morskiej. Pasożyt rozwija się w ciągu trzech-czterech dni, żyjąc kosztem ryby, następnie opada na dno i dzieli się. Osobniki potomne pływają w poszukiwaniu nowego gospodarza, do ktorego się przytwierdzają. Jeśli się im to uda, ponownie podejmą cykl rozrodczy. 
    -Leczenie: nie zwalcza pasożytów przytwierdzonych do ryby, lecz jedynie wolne, plywające postacie. Z uwagi na to środki lecznicze trzeba stosować codziennie przez cały tydzień lub kilkakrotnie w odstępach kilkudniowych. Większość z nich zawiera miedź, której nie tolerują morskie bezkręgowce oraz ryby słodkowodne nie mające łusek, np. bocje, ryby denne, czy trąbonos . Rybom slodkowodnym, ktore nie znoszą tego leczenia, można podwyższyć temperaturę w zbiorniku do 30-32 st C na godzinę lub dwie, co trzy dni. Hodowcy paletek często utrzymują taką właśnie temperaturę przez cały czas.Dla tego praktycznie nie ma możliwości aby ospa rozwinęła się w takich zbirnikach.
Ryby morskie można odłowić poddać pięciominutowej kąpieli w wodzie słodkiej. Metoda ta jest bardzo skuteczna.

    Martwica płetw

Pletwy ryby dotkniętej tym schorzeniem ulegają stopniowemu rozkladowi, a mogą także całkowicie zniknąć w wyniku procesów martwicowych. Choroba rozwija się u zwierząt osłabinych lub zranionych. Nieleczona jest śmirtelna i może się przenosić na innych mieszkanców akwarium. Należy zaznaczyć, że choroba ta bardzo szybko rozwija się i rozprzestrzenia w akwarium.
    -Objawy: początkowo pojawiają się białe plamy rozkładających się tkanek. Gdy zaatakowana jest już cała płetwa, choroba rozciąga się na narządy wewnętrzne chorej ryby.
    -Przyczyny: chorobę tę wywołuje wiele bakterii, zwłaszcza z rodzajow Aeromonas, Pseudomonas i Myxobacterium. Ugryzienie lub rana płetwy innego pochodzenia jest miejscem podatnym na zakażenie. Ryby o dużych, welonowatych płetwach są wyjątkowo podatne na tę chorobę. Poza tym nieodpowiednie warunki życia w akwarium, w tym niewlaściwa jakość wody, sprzyjają namnażaniu się bakterii odpowiedzialnych za schorzenie.
    -Leczenie: Konieczne jest zastosowanie różnych środków ostrożności, a zwłaszcza rygorystyczne przestrzeganie higieny w akwarium, dzięki czemu można uniknąć wystąpienia lub rozwoju choroby. Zabiegi takie określamy mianem profilaktycznych. Kiedy wystąpią już obiawy, konieczne jest zastosowanie antybiotyków. Dostępne w handlu akwarystycznym środki sa bardzo skuteczne i szybko powstrzymują rozwój choroby. Pierwszym objawem zdrowienia ryby jest zniknięcie bałych plam. W okresie leczenia i rekonwalescencji  należy szczególnie dbać o dobre napowietrzania wody. Jeśli choroba nie dosięgla nasady promieni płetw, zregenerują się one w ciągu kilku tygodni.  

    Fleksibakterioza

Ta choroba bakteryjna często towarzyszy martwicy płetw. Jest ona zaraźliwa, ale na szczęście pojawia się coraz rzadziej.
    -Objawy: w pysku ryby pojawiają się białe plamy, bardzo szybko przekształcające się w wełnistą masę. Schorzenie atakuje przede wszystkim okoloce pyska, ale często przenosi się dalej. Krwawiące wrzody pojawiające się na tułowiu lub płetwach mogą towarzyszyć objawom początkowym.
     -Przyczyny: czynikiem chorobotwórczym jest bakteria Flexibacter columnaris. Choroba pojawia się, kiedy ryby są trzymane w zlych warunkach, zwłaszcza w wodzie, której jakość nie odpowiada ich potrzebom lub która jest zbyt rzadko podmieniana. Duże jest także prawdopodobieństwo wystąpienia choroby u ryb nowo importowanych lub u tych, które przeszły duży stres z innego powodu. Wszelkie gwaltowne zmiany warunków mogą stanowić czynnik wyzwalający.
    -Leczenie: Niezbędne jest sięgnięcie po antybiotyki. Fleksybakteriozę skutecznie leczy się, jeśli zostanie wcześnie wykryta. Kiedy zaatakuje już narządy wewnętrzne ryby, leki działają znacznie słabiej. W hodowlach używa się także preparatów fenoksyetanolu.

    Oodinioza 

Czynnikiem wyzwalającym może być stres, zmiana temperatury lub jakości wody.Choroba może skonczyć się śmiercią, często występuje u karpiowatych, karpiencowatych, u ryb morskich a także pielęgnicowatych. Objawy łatwo pomylić z ichtioftiriozą.  

    -Objawy: Ryba jest pokryta delikatnym, często złocistym w odcieniu nalotem, na którym pojawiają się maleńkie punkty, mniejsze od wywoływanych przez kulorzęska. Chore ryby często ocierają się o elementy dekoracji. W zaawansowanym stadium choroby leżąna dnie akwarium, nie pobierają juz pokarmu, a ich skóra odchodzi płatami.
    -Przyczyny: tę chorobę powodują mikroskopijne pasożyty-dinofity, nazywaqne też tobołkami (Dinophyceae), zaliczane do glonów, ale niezawierające chlorofilu, jak np. Amyloodinium w wodzie morskiej i Oodinium w słodkiej.
    -Leczenie: stosuje się te same leki co do leczenia ichtioftiriozy, często jednak w większych dawkach. Zalecenia dotyczące stosowania preparatów zawierających miedź są identyczne. Obserwuje się coraz więcej przypadków odporności na leki pasożyta słodkowodnego Oodinium, co stanowi wyrok dla dotkniętych nim ryb. 

    Posocznica

Choroba ta, określana tez mianem wiremi, objawia się obrzmieniem ciała i nastroszeniem łusek. Objawy te są wynikiem nadmiernego nagromadzenia się płynu w organiźmie. W zależności od przyczyn choroba ta jest zaźna lub nie.
    -Objawy: oprocz rozdęcia brzucha i nastroszenia lusek, chore ryby wydalają często zmienione odchody, długie i biale. Nie pobierają pokarmu.
    -Przyczyny: są bardzo rożne. Może to być infekcja wirusowa lub bakteryjna, ale niewłaściwe odżywianie lub nieodpowiednie warunki życia także mogą spowodować wystąpienie tego schorzenia.
    -Leczenie: Bardzo trudno określić sposób leczenia, ze względu na różnorodne przyczyny choroby. Najlepiej odizolować chore ryby i utrzymywać je w optymalnych warunkach. Jeśli pobierają pokarm, to należy podawać im pożywienie jak najbardziej wartościowe. W zależności od przypadku skuteczne może może się okazać zastosowanie antybiotyków. Choroba ta jest jednak trudna do zwalczenia i leczenie rzadko daje pozytywne wyniki.

    Grzybica

Choroby te-pleśniawki- wywołują grzyby pasożytnicze, nazywane grzybami niższymi, czyli pleśniami. Są widoczne jako białe lub szarawe nici.
    -Objawy: Grzybicę powodują powstawanie na ciele ryby lub ikrze zmian przypominających bawełniane kłaczki. Rozwijają się bardzo szybko, obejmując całe ciało lub ikrę, powodując śmierć ryby lub obumarcie ikry.
    -Przyczyny: za grzybicę występujące u ryb odpowiedzialne są pleśniaki Saprolegnia diclina, Saprolegnia ferax oraz z rodzaju Achlya. Wszystkie uszkodzenia skóry powstałe w wyniku niezręcznego obchodzenia się z rybami, skaleczeń itp. stanowią dobre podłoże do rozwoju grzybicy. Śluz pokrywający skórę ryb skutecznie hamuje wzrost grzybów.
    -Leczenie: w sklepach akwarystycznych znajdziemy preparaty przeciwgrzybiczne wysokiej jakości, które pozwalają z łatwością wyleczyć świeżo zaatakowane ryby. Także ikrę można a nawet jest wskazane chronić tymi środkami. Należy ściśle przestrzegać dawkowania zalecanego przez producenta. 

    Myksosporidioza

    -Objawy:choroba ta objawia się przede wszystkim utratą barw: biała plama rozciągająca się stopniowo od płetwy grzbietowej na całą środkową część tułowia. Dość szybko następuje śmierć ryby.
    -Przyczyny: odpowiedzialny za chorobę jest pasożytniczy pierwotniak z rodzaju Pleistophora. Zakażeniu sprzyjają nieodpowiednie warunki życia w akwarium. Pasożyt szybko się namnaża i przenosi na inne ryby.
    -Leczenie: jeszcze do niedawna choroę tę było trudno wyleczyć. Teraz łatwo można ją zwalczyć przy zastosowaniu kombinacji antybiotyków i sulfonamidów. Szybkość interwencji stanowi istotny warunek powodzenia terapii.

    Wytrzszcz (egzoftalmia)

Objawy tej choroby są bardzo charakterystyczne: wysadzenie gałek ocznych. Nie jest zaraźliwa i może zniknąc rownie szybko, jak się pojawia.
    -Objawy: dotknięte wytrzeszczem (egzoftalmia) oczy (może być jedno oko) są wypchnięte a oczodołu, a towarzyszy temu zły stan ogólny. Ryby z trudem pobierają pokarm. Wytrzeszcz może również stanowić też jeden z objawów posocznicy.
    -Przyczyny: są rozmaite. Może to być infekcja wirusowa, bakteryjna lub pasożytnicza. Często przyczyną jest także zła jakość wody.
    -Leczenie: Niestety żadne skuteczne leczenie nie istnieje, z wyjątkiem przypadków infekcji bakteyjnych (zastosowanie antybiotyków). Trzeba odizolować chorą rybę lub ryby, zaleca się też sprawdzenie parametrów wody. Jeśli nie są najlepsze, poprawienie jej może prowadzić do zniknięcia wytrzeszczu.

    Pasożyty skrzelowe i jelitowe

Pasożyty  wewnętrzne przedostają się w gląb ciala ryby, gdzie żyją i rozwijają się. Oprócz pierwotniaków, najczęściej występują u ryb akwariowych pasożyty jelitowe i skrzelowe.
    -Objawy: pasożyty jelitowe powodują ogólne wychudzenie ryby, która często odmawia także przyjmowania pokarmu.
Obecność pasożytów skrzelowych może objawiać się przyśpieszonym oddechem, a także obrzmieniem na wysokości pokryw skrzelowych. Chora ryba trzyma się najczęściej blisko powirzchni wody, skąd czerpie powietrze.
    -Przyczyny: W jelitach ryb pasożytuje wiele gatunków. Najczęściej spotykanym pasożytem skrzelowym natomiast jest Dactylogyrus..
    -Leczenie:Każdy rodzaj pasożytów jelitowych wymaga stosowania leczenia.
Najkuteczniejsze leki-metranidalol, levamisol można mieszać z pokarmem, działają w tedy bezpośrednio na pasożyty wewnętrzne.
Pasożyty skrzelowe można zwalczać w podobny sposób, tymi samymi środkami, co pasożytnicze skorupiaki. Można też użyć innych preparatów, dostępnych w sklepach akwarystycznych.